Nenkin là gì? Hướng dẫn toàn diện về chế độ lương hưu Nhật Bản

Khi sinh sống và làm việc tại Nhật Bản, một trong những khái niệm quan trọng mà bạn chắc chắn sẽ gặp phải là Nenkin là gì?. Nenkin, hay còn gọi là hệ thống lương hưu công cộng của Nhật Bản, đóng vai trò thiết yếu trong việc đảm bảo an sinh xã hội cho mọi cư dân. Hiểu rõ về Nenkin không chỉ giúp bạn thực hiện đúng nghĩa vụ mà còn đảm bảo quyền lợi của mình trong tương lai. Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện và chi tiết về chế độ Nenkin, từ định nghĩa cơ bản đến các quyền lợi và quy trình hoàn trả cho người nước ngoài.

Tổng quan về Nenkin

Định nghĩa Nenkin và vai trò trong xã hội Nhật Bản

Nenkin là gì? Nenkin là tên gọi chung của hệ thống lương hưu công cộng tại Nhật Bản, được thiết lập nhằm cung cấp sự hỗ trợ tài chính cho người dân khi về già, mất khả năng lao động do bệnh tật hoặc tai nạn, hoặc cho người thân của người đóng bảo hiểm khi họ qua đời. Đây là một trụ cột quan trọng của hệ thống an sinh xã hội Nhật Bản, đảm bảo cuộc sống ổn định cho người dân trong những giai đoạn khó khăn. Mọi cư dân từ 20 đến 60 tuổi đang sinh sống tại Nhật Bản, bao gồm cả người nước ngoài, đều có nghĩa vụ tham gia chế độ này.

Các loại Nenkin chính: Kokumin Nenkin và Kosei Nenkin

Hệ thống Nenkin được chia thành hai loại chính, hoạt động song song để cung cấp các cấp độ bảo hiểm khác nhau:

• Kokumin Nenkin (国民年金 – Lương hưu Quốc dân): Đây là tầng lương hưu cơ bản, bắt buộc đối với tất cả cư dân Nhật Bản từ 20 đến 60 tuổi, bất kể tình trạng việc làm. Nó áp dụng cho những người tự kinh doanh, sinh viên, người thất nghiệp, hoặc vợ/chồng phụ thuộc của người đóng Kosei Nenkin. Kokumin Nenkin cung cấp các quyền lợi cơ bản như lương hưu tuổi già, lương hưu mất sức lao động và lương hưu tử tuất.
• Kosei Nenkin (厚生年金 – Bảo hiểm lương hưu phúc lợi xã hội): Đây là tầng lương hưu bổ sung, dành riêng cho những người làm việc tại các công ty, nhà máy, hoặc tổ chức có tham gia bảo hiểm xã hội. Người lao động và người sử dụng lao động sẽ cùng đóng góp vào Kosei Nenkin. Những người tham gia Kosei Nenkin đồng thời cũng được hưởng Kokumin Nenkin, do đó họ sẽ nhận được mức lương hưu cao hơn khi về già, cùng với các quyền lợi bổ sung khác.

Đối tượng tham gia và quyền lợi

Ai phải tham gia chế độ Nenkin?

Như đã đề cập, chế độ Nenkin là gì và ai phải tham gia là câu hỏi được nhiều người quan tâm. Về cơ bản, tất cả cư dân từ 20 đến 60 tuổi đang sinh sống tại Nhật Bản, bao gồm cả công dân Nhật Bản và người nước ngoài, đều có nghĩa vụ tham gia Nenkin. Các đối tượng được phân loại như sau:

• Loại 1 (Category 1): Người tự kinh doanh, nông dân, ngư dân, sinh viên, người thất nghiệp, hoặc vợ/chồng phụ thuộc của người tham gia Loại 2 (không phải là người làm công ăn lương). Những đối tượng này chỉ tham gia Kokumin Nenkin.
• Loại 2 (Category 2): Người làm việc tại các công ty, nhà máy, hoặc cơ quan nhà nước. Họ tham gia cả Kokumin Nenkin và Kosei Nenkin.
• Loại 3 (Category 3): Vợ/chồng phụ thuộc của người tham gia Loại 2, dưới 60 tuổi. Họ chỉ tham gia Kokumin Nenkin, và phần đóng góp của họ sẽ được chi trả bởi quỹ Kosei Nenkin của người phối ngẫu.

Các quyền lợi khi tham gia Nenkin

Việc tham gia Nenkin mang lại nhiều quyền lợi quan trọng, đảm bảo an sinh cho người đóng góp và gia đình họ:

• Lương hưu tuổi già (Rorei Nenkin): Đây là quyền lợi phổ biến nhất, được chi trả khi người đóng góp đạt 65 tuổi và đã đóng đủ số năm quy định (hiện tại là tối thiểu 10 năm). Mức lương hưu sẽ phụ thuộc vào tổng số năm đóng góp và mức lương hưu cơ bản.
• Lương hưu mất sức lao động (Shogai Nenkin): Được chi trả cho những người không may bị mất khả năng lao động do bệnh tật hoặc tai nạn trong thời gian tham gia Nenkin. Mức hỗ trợ sẽ tùy thuộc vào mức độ suy giảm khả năng lao động.
• Lương hưu tử tuất (Izoku Nenkin): Trong trường hợp người đóng góp qua đời, lương hưu này sẽ được chi trả cho những người thân phụ thuộc (vợ/chồng, con cái) để giúp họ ổn định cuộc sống.
• Quyền lợi bổ sung từ Kosei Nenkin: Những người tham gia Kosei Nenkin sẽ nhận được thêm một khoản lương hưu bổ sung ngoài Kokumin Nenkin cơ bản, dựa trên mức lương và thời gian đóng góp của họ.

Hoàn trả Nenkin cho người nước ngoài

Đối với nhiều người nước ngoài làm việc tại Nhật Bản trong một thời gian nhất định và sau đó trở về nước, việc tìm hiểu về quy trình hoàn trả Nenkin là vô cùng cần thiết.

Điều kiện và quy trình yêu cầu hoàn trả Nenkin

Người nước ngoài có thể yêu cầu hoàn trả một phần tiền Nenkin đã đóng (Lump-sum Withdrawal Payment) nếu đáp ứng các điều kiện sau:

• Không phải là công dân Nhật Bản.
• Đã rời khỏi Nhật Bản vĩnh viễn và không còn địa chỉ cư trú tại Nhật Bản.
• Đã đóng góp Nenkin trong ít nhất 6 tháng và chưa đủ 10 năm để đủ điều kiện nhận lương hưu tuổi già.
• Chưa từng nhận bất kỳ khoản lương hưu nào khác từ hệ thống Nenkin Nhật Bản.
• Yêu cầu hoàn trả phải được thực hiện trong vòng 2 năm kể từ ngày rời khỏi Nhật Bản.

Quy trình yêu cầu hoàn trả:

1. Rời khỏi Nhật Bản: Đảm bảo đã hủy bỏ đăng ký cư trú tại địa phương.
2. Điền đơn yêu cầu: Tải mẫu đơn “Lump-sum Withdrawal Payment Claim Form” từ trang web của Cơ quan Lương hưu Nhật Bản (Japan Pension Service) hoặc nhận tại văn phòng Nenkin.
3. Chuẩn bị tài liệu: Bao gồm bản sao hộ chiếu, sổ Nenkin (Nenkin Techo), giấy chứng nhận hủy bỏ đăng ký cư trú, và thông tin tài khoản ngân hàng ở nước ngoài.
4. Gửi đơn: Gửi đơn cùng các tài liệu cần thiết qua đường bưu điện đến Cơ quan Lương hưu Nhật Bản.

Những lưu ý quan trọng khi nhận hoàn trả Nenkin

• Không hoàn trả 100%: Khoản tiền hoàn trả không phải là toàn bộ số tiền bạn đã đóng. Nó chỉ là một phần dựa trên số tháng đóng góp và loại Nenkin bạn tham gia.
• Thuế thu nhập: Một khoản thuế thu nhập (thường là 20.42%) sẽ được khấu trừ trực tiếp từ số tiền hoàn trả Nenkin. Tuy nhiên, bạn có thể yêu cầu hoàn lại khoản thuế này bằng cách chỉ định một người đại diện về thuế (Tax Representative) tại Nhật Bản để nộp đơn yêu cầu hoàn thuế sau khi bạn đã nhận được tiền Nenkin.
• Thời gian xử lý: Quá trình xử lý yêu cầu hoàn trả thường mất vài tháng (thông thường từ 3 đến 6 tháng) kể từ khi đơn được gửi đi và chấp thuận.
• Thỏa thuận an sinh xã hội: Nếu quốc gia của bạn có thỏa thuận an sinh xã hội với Nhật Bản, bạn có thể có các lựa chọn khác thay vì hoàn trả một lần, ví dụ như chuyển đổi thời gian đóng góp sang hệ thống lương hưu của nước mình.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Nenkin có bắt buộc không?

Có, Nenkin là bắt buộc đối với hầu hết cư dân tại Nhật Bản trong độ tuổi từ 20 đến 60, bao gồm cả người nước ngoài. Việc không tham gia hoặc không đóng góp đầy đủ có thể dẫn đến các khoản phí phạt và mất đi quyền lợi an sinh xã hội quan trọng.

Thời gian nhận hoàn trả Nenkin là bao lâu?

Sau khi nộp đơn yêu cầu hoàn trả Nenkin hợp lệ và đầy đủ, thời gian xử lý và nhận tiền thường dao động từ 3 đến 6 tháng. Tuy nhiên, thời gian này có thể thay đổi tùy thuộc vào khối lượng công việc của Cơ quan Lương hưu Nhật Bản và tính chính xác của hồ sơ bạn nộp.

Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về Nenkin là gì và các khía cạnh liên quan đến chế độ lương hưu quan trọng này tại Nhật Bản. Việc nắm vững thông tin sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc quản lý tài chính và đảm bảo quyền lợi của mình trong thời gian sinh sống và làm việc tại đất nước mặt trời mọc.